Андреева СаргыланаГригорьевна
учитель начальных классов МБОУ
Верхневилюйская ССОШ
им. Ю.Н.Прокопьева
Тиэкиһи кытта үлэҕэ ааҕыы үөрүйэхтэрин иҥэриигэ туттуллар табыгастаах ньымалар уонна сатабыллар.
Төрөөбүт тыл – көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр ханнык баҕарар норуот улуу нэһилиэстибэтэ, киһи-аймах сүдү культурнай сыаннастарыттан биирдэстэрэ. Төрөөбүт тыл – оҕоҕо тулалыыыр эйгэни кыраҕатык билэр-көрөр, чугас дьонун-сэргэтин кытта истиҥник бодоруһар, иэйиитэ уһуктар, өйө-санаата сайдар, өбүгэтин үөрэҕин утумнуур сүрүн эйгэтэ.
Төрөөбүт тылынан ыраастык саҥарар, өйдүүр киһи хаһан баҕарар сайдыылаах, киэҥ билиилээх буолар. Төрөөбүт тылынан үчүгэйдик, чуолкайдык, ыраастык саҥара, суруйа, үөрэммит оҕо сүтэн-охтон биэрбэт, атын омук тылын холкутук баһылыыр.
Ааҕыы үөрүйэхтэрин иҥэриигэ наада:
. Ааҕыы сатабылларын тэрийии:
2. Ааҕыы техникатын сатаан баһылааһын;
3. Ааҕыыга кэрэхсэбили үөскэтии.
Кинигэҕэ интэриэс үөскүүрүгэр ааҕыы уруоктарыгар араас табыгастаах ньымалары уонна сатабыллары сөпкө туһанан, интириэһи үөскэтэр сыалтан биһиги учуууталлларбыт бэйэлэрин опыттарыттан кылгастык билиһиннэриэхтэрэ
1 кылаас уерэнээччилэригэр аа5ыы уеруйэхтэрин инэрии ньымалара
Оҥоойук. Дуоскаҕа оҥоойук ойуута иилиллэр.
1. Уруок саҕаланыыта манна барыллыахтаах тиэмэҕэ сыһыаннааҕы барытын угабыт (оҕолор этэллэр, учуутал дуоскаҕа суруйар, сыыһа да сөп да буоллун барытын): бу суруйааччы туьунан тугу билэбитий, тиэкис аатыттан көрдөххө туох туһунан буолуой….
Уруок туһумэхтэригэр эбэтэр уруок бүтүүтэ этиллибиттэр төһө сөптөрүн быһаарабыт, түмүк оҥоробут.
2. Бастаан оҕолор тиэкиһи болҕойон ааҕаллар. Ол кэннэ кумааҕыга (отоннорго) оҕолор бэйэлэрин ыйытыыларын суруйан оҥоойукка угаллар. Өссө төгүл
болҕойон ааҕаллар, онтон биирдиилээн тахсан талбыт отонноругар баар ыйытыыга хоруйдууллар.
Ааҕыыга интэриэһи тардыыга мент-карта кѳмѳтѳ
Амма Аччыгыйа «Бастакы Тоҕо?»
4 кылаас.
“Блум кубига”
Тиэкиһи кытта үлэҕэ сүрүннээн информация суолтатын өйдөөһүнэ буолар.
Сөптѳѳх уонна табыгастаах ыйытыылары туруоруу уонна толору эппиэти биэрии.
Оҕолору ыйытыыны сепке туруоран сааһылаан биэриигэ үөрэтии наадалаах дуо?
Элисон Кинг этэринэн, сатаан ыйтытыыны биэрии, ол аата сатаан дириҥник толкуйдуур, өйдүүр дьоҕурдааххын көрдөрѳҕүн.
Американскай учуонай уонна психолог Бенджамин Блум «Блум кубига» диэн техниканы айбыт.
Кубикка оҕолорго сөптөөх ыйытыылар сурулла сылдьаллар.
Бу ньыма ис дьиҥэ тиэкиһи ааҕан баран кубигы быраҕан, сөптөөх ыйытыылар көмөлөрүнэн салгыы толкуйдаан ыйытыы туруораллар.
Төһөнөн элбэх ыйытыыны оҕолор толкуйдуулларда, соччонон тиэкиһи ырытан өйдүүллэрэ табыгастаах.
«Кубик Блума» техника ньыматын ааҕыы эрэ уруоктарыгар буолбакка атын уруоктарга эмиэ туттуохха сөп.
Алын сүһүѳх кылаастарга ааҕыы үѳрүйэхтэрин кэтээн кѳрүү
2 кылаас | |
сатабыл таһыма | |
намыһах | -тиэкиһи сүһүѳхтээн ааҕар -ыйытыкка учуутал кѳмѳтүнэн эппиэтири биэрбэт, ыарырҕатар -ис хоһоонун кыайан кэпсээбэт |
Орто | - тиэкиһи сатаан ааҕар |
үрдүк | -Тиэкиһи сѳпкѳ ѳйдѳѳн ис хоһоонноохтук ааҕар -Ыйытыыларга толору эппиэттиир - Тиэкис ис хоһоонун ситимин толору тутуһан кэпсиир |
3 кылаас | |
сатабыл таһыма | |
намыһах | -тиэкиһи бытааннык ааҕар -ыйытыкка толору эппиэти сепке биэрбэт, учуутал кѳмѳтүгэр наадыйар, былааны сатаан оҥорбот, чаастарга араарбат, ыарырҕатар |
Орто | - тиэкиһи сатаан ааҕар |
үрдүк | - Тиэкиһи тэтимнээхтик ис хоһоонноохтук ааҕар |
4 кылаас | ||
4 кылаас | ||
сатабыл таһыма | ||
намыһах | -тиэкиһи бытааннык ааҕар -ыйытыкка толору эппиэти сепке биэрбэт, учуутал кѳмѳтүгэр наадыйар, былааннаабат, чаастарга араарбат, ыарырҕатар. Айымньы тылын туһанан ис хоһоонун тириэрдибэт. | |
Орто | - тиэкиһи тэтимнээхтик ааҕар | |
үрдүк | - Тиэкиһи тэтимнээхтик ис хоһоонноохтук ааҕар | |
Түмүк
Үѳһэ этиллибит, кэпсэммит ньымалары, сатбыллары сѳпкѳ уонна табыгастаахтык туһанан үлэлээтэххэ, оҕо бэйэтин санаатын, билиитин-көрүүтүн толкуйун сатаан төрөөбүт тылынан холкутук этэр, бэйэтин санаатын сааһылаан саҥарар буоларыгар ааҕыы улахан оруоллааҕын ѳйдүүбүт.
Кыра кылаас оҕото өйдөөн, сөп тэтимнээхтик ааҕара, суруйара, онтун ырытара, дьиҥ чахчыны кытта тэҥнээн көрөрө, санаатын сааһылаан этэрэ, суруйара, кэпсиирэ, кэпсэтэрэ, түмүктүүрэ бэйэтин төрөөбүт тылын билэриттэн тутулуктааҕа, оскуолаҕа төрөөбүт тылынан ааҕыы биридимиэтэ маныаха улахан сүрүн олук буолара чахчы.
