Эбэм иһиттэрэ
Иитэр- үѳрэтэр соруктара: Саха иһиттэрин аатын, аналларын, туохтан оҥоһуллубуттарын билиһиннэрии, кэрэхсэбили, интэриэһи үѳскэтии, харыстабыллаах сыһыаны иитии.
Тылы сайыннарыы: чороон, кытыйа, ытык, ыаҕайа, тууйас.
Кѳрдѳрүллэр тэриллэр: Саха иһиттэрэ – чороон, кытыйа, ытык, ыаҕайа, тууйас.
Дьарыктаныы барыыта:
Чо – чо – чо – чороон
Ча – ча – ча – чараас
Чэ – чэ – чэ – чэчэгэй
Чы - чы - чы – чыычаах
Чѳ – чѳ – чѳ – чѳчѳгѳй
Тыл оонньуута:
Чороон – аһыыр иһит (саха иһитэ)
Чохороон – кыра сүгэ
Чооруос – чыычаах
Чиэрбэ – үѳн
Чараас – кээмэй, тэҥнээһин
Чѳчѳгѳй – аһыыр ас (үрүҥ ас үрдэ)
Оҕолорго саха иһиттэрин кѳрдѳрүү.
- Чорооҥҥо тугу кутан иһэбитий?
Кымыс кутан иһэбит. Кымыһы биэ үүтүттэн оҥороллор. Эбэлэрбит минньигэс күѳрчэҕинэн күндүлүүллэр. Күѳрчэҕи тугунан ытыйалларый?
- Мас ытык туһунан ким кэпсиэҕин баҕарарый?
Ытык мас, аллараа ѳттѳ тѳгүрүк, уһун синньигэс тѳгүрүк уктаах, мастан кыһан оҥороллор.
Тууйас – бу саха иһитэ. Тууйас талах иилээх, мас хаппахтаах, туостан тигэн оҥоһуллубут. Тууйаска арыы кутабыт, мас түгэхтээх.
Чорооҥҥо – үүт, кымыс кутуллар.
Кытыйаҕа – күѳрчэх, арыы, суорат, саламаат кутуллар.
Мас ытык суораты, күѳрчэҕи, кымыһы ытыйарга аналлаах.
Ыаҕайаны туостан тигэн оҥоһуллар, cылгы cиэлинэн ѳрѳн оҥоһуллубут (быалаах) тутаахтаах. Араас ойуу – оһуор киэргэллээх, бу иһиккэ дьэдьэннииллэр.
(Оҕолорго саха иһиттэрин биирдиилээн кѳрдѳрѳ – кѳрдѳрѳ, быһааран кэпсээн иһиллэр). Ааттарын хатылыыбыт.
Туоһунан бэйэбит
Оҥоойук тигэбит
Ойуутун – оһуорун
Оҥорон эрэбит…
Физ. минутка: Оҕолор музыканан ыаҕайалаах үҥкүү хамсаныытын толороллор.
- Илии кѳхсѳ ханна баарый? (оҕолор кѳрдѳрѳллѳр)
- Иэдэскин кѳрдѳр.
- Ылгын чыкыйа тарбаххын кѳрдѳр.
- Оройгут ханна баарый?
- Тиҥилэх ханна баарын кѳрдѳр.
- Ыыраах ханна баарын кѳрдѳр.
Күѳх оту тосту үктээбэт, сытар ынаҕы туруорбат. (Сымнаҕас, бэрээдэктээх, холку киһи).
Уу диэбитэ хаар, хаар диэбитэ уу. (Сымыйаччы киһи)
Сыылла сылдьан, сыарҕа быатын быһар. (Үѳннээх албын киһи).
Чычаас истээх Чуочайбыт быһыылаах
Нэлэгэр быһыылаах Чочуонай атахтаах
Ойуулаах – оһуордаах, Чороон барахсан
Лаппаҕар быһыылаах, Үйэлэртэн үйэҕэ
Кѳстүүтэ кэрэтин Үүнэр кѳлүѳнэҕэ
Кытыйа барахсан. Саха омук олоҕун
Кэпсиир кэрэ иһит
Уоттаах кымыскынан
Күндүлүүр буолаар.
(бары хоһоон ааҕабыт)
