Октярьский ҡалаһының
С.И.Кувыкин исемендәге
нефть колледжы
Башҡорт теленән асыҡ дәрескә
методик ҡулланма.
Тема: «Башҡорт милли аштары.
Парлы һүҙҙәр.»
Төҙөнө Шакирова Р З
башҡорт теле уҡытыусыһы
2020 йыл.
Тема: «Башҡорт милли аштары. Парлы һүҙҙәр.»
Маҡсат: 1) Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу.
2) Уҡыусыларҙың яҙыу һәм һөйләү тел мәрен үҫтереү.
3) Ризыҡҡа ҡарата мөхәббәт, хөрмәт һәм һаҡсыл ҡараш
тәрбиәләү.
Йыһаҙландырыу: сюжетлы һүрәттәр, проектор, компьютер, карточкалар,һүҙлектәр.
Ҡулланылған әҙәбиәт: 1. Ф.Хисаметдинова, М.Усманова Башҡорт теле.ru Башкирский язык ru. Интенсивный курс. Учебное пособие для изучающих башкирский язык. Өфө-Уфа 2006.
2. М.Усманова, З. Солтанғолова Башҡорт теле «Китап» Өфө 2008.
3. Журнал «Башҡортостан ҡыҙы» №1, №2 , №3 2008.
Дәрес барышы.
I. Ойоштороу мәле.
Һаулыҡ һорашыу.
- Һаумыһығыҙ, хөрмәтле уҡыусылар, ултырығыҙ.
- Бөгөн төркөмдә кем дежур?
- Бөгөн төркөмдә кемдәр юҡ?
- Тышта һауа торошо ниндәй?
- Бөгөн нисәһе?
- Аҙнаның ниндәй көнө?
II. Фонетик күнегеү. Шиғырҙы тасуири итеп уҡыу.
Икмәк-илден ҡеүәте,
Беҙҙең бөтмәҫ ғорурлыҡ.
Был донъяла байлыҡтың
Икмәктән дә ҙуры юҡ.(Ш.Бикҡол)
III. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау һәм өй эшен тикшереү.
IV. Төп өлөш.
Дәрескә маҡсат биреү
Бөгөнгө дәрестә беҙ һеҙҙең менән аш – һыу исемдәре менән танышасаҡбыҙ. Шулай ук башҡорт халҡының милли аштары менән танышырбыҙ.
Һүҙлек эше.
Икмәк – хлеб
Бәлеш-большой пирог с мясом
Сәксәк – чакчак
Бауырсаҡ – бауырсак
Һөт – молоко
Ҡабартма – лепешка
Ҡоймаҡ – блины
Өйрә-молочный суп
Талҡан - каша
Ҡымыҙ – кумыс
Буҙа – буза(напиток)
Бал-мёд
Слайдтан һүрәттәр ҡарау
Дәреслек менән эш итеү. «Башҡорт аштары» тексын уҡыу
а) уҡытыусы уҡыуы
б) уҡыусыларҙың уҡыуы
в) тәржемә итеү
Слайдтан башҡорт аштарын әҙерләүҙе ҡарау
V. Нығытыу күнегеүҙәре.
2 – се күнегеү. Бирелгән риҙыҡтарҙы төркөмдәргә бүлеп яҙығыҙ.
Ит аштары | Һөт аштары | Ҡамыр аштары | Эсемлектәр |
Ҡаҙы | Ҡаймаҡ | Бәлеш | Бүҙа |
Тултырма | Корот | Өсмөйөш | Сәй |
Һарыҡ итенән урама | Өйрә | Билмән | Ҡымыҙ |
Бишбармаҡ | Ҡыҙыл эремсек | Һалма | Айран |
Ҡатыҡ | Көлсә | ||
Сәксәк | |||
Бауырһаҡ | |||
Ҡоймаҡ | |||
Ҡабартма |
VI. Слайдтан ҡарап күнегеү башҡарыу. ( Дәфтәргә яҙыу )
Яратҡан аштарығыҙҙың исемдәрен яҙығыҙ.
Өлгө: Билмән, … , … , … ашарға яратам.
Байрам аштарының исемдәрен яҙығыҙ.
Өлгө: Сәксәк, … , … , … байрам аштары.
Уҡып, тикшереү.
VII. Грамматик материал.
Парлы һүҙҙәр. – Парные слова.
В башкирском языке парных слов очень много. Они состоят из двух частей. Некоторые из них передают понятие много. Например: ҡатын-ҡыҙ – женщины, һауыт-һаба – посуда, тимер-томор – букв. разные железяки, барлы-юклы – то, что есть и т.п.
Парлы һүҙҙәр табып әйттереү (телдән).
Күнегеүҙәр башҡарыу.
11- се күнегеү (Работа со словарем. Переведите)
Аң-белем – знание, образование
Ер-һыу – земля, вода, угодья
Булыр-булмас – сомнительный
Аҙыҡ-түлек – продукты
Аш-һыу – пища
Аслы-туклы – впроголодь
Уй-фекер – мысль, мнение
Хис-тойғо – ощущение, чувство, восприятие
Слайдтан ҡарап эшләү.
(Из данных слов составьте предложения)
Һауыт-һаба, мин, яратмайым , йыуырға.
Туп, малай-шалай, тибә, урамда.
Баҡсала, күп, беҙҙең, емеш-еләк, бик, үҫә.
Һуң, йыйҙы, улар, дәрестән, тимер-томор.
Яуым-төшөм, күп, йыл булды, үткән.
VIII. Шиғырҙы уҡып ишеттереү, кем тиҙерәк уҡый?
Бутыр-бутыр бутҡа бешә,
Уртаһына май төшә.
Килгән ҡунаҡ беҙгә төшә,
Беҙгә төшмәй, кемгә төшһөн,
Беҙҙә тәмле бутҡа бешә.
Әбей бутҡа бешерә,
Бабай ашап бөтөрә.
Һап! Һап! Һап!
( «Балалар фольклорынан»)
IX. Йомғаҡлау. Баһалау.
X. Өйгә эш биреү.
Дәреслектән 3-сө күнегеү ( Прочитайте выразительно.Спишите. Переведите с помощью словаря).
Өләсәйем.
Өләсәйем ҡымыҙ бешә,
Нисек беләге талмай.
Ағас көбөлә, гөбөрләп,
Бейә ҡымыҙы ҡайнай.
Өләсәй әйтә,ҡымыҙҙы
Баһадирҙар эсә, ти.
Бәләкәй малайҙар унан,
Көслө булып үҫә, ти.
(Г. Ғәлиева)
