Муса Җәлилгә багышланган әдәби кичә
(рус группасы өчен)
Зал бәйрәмчә бизәлгән. Уртада Муса Җәлил портреты. Аның янында кичәнең эпиграфы итеп шигъри юллар эленгән һәм М. Җәлил әсәрләреннән китап күргәзмәсе куелган.
“Исемең калсын үзең үлсәң дә
Тарихларда укып ятларлык”
Укытучы: Хәерле көн, хөрмәтле укучылар! Кунаклар. Бүген без М.Җәлил иҗатына багышланган кичәгә җыелдык. Барыгызны да бу бәйрәм белән тәбрик итәм. Сүз алып баручыларга бирелә.
Алып баручылар:
Муса Җәлил 1906 (мең тугыз йөз алтынчы) елның 15 (унбишенче) февралендә Оренбург өлкәсе Мостафа авылында туа.
(М. Джалиль родился 15 февраля 1906 года в Оренбургской области в деревне Мустафа)
Мусаның әтисе Мостафа Оренбургка күчә.
(Отец Мусы Мустафа переезжает в Оренбург)
Муса авыл мәдрәсәсендә башлангыч белем ала.
(В деревенской школе Муса получает начальное образование)
Шәһәргә күчкәч “Хөсәния” мәдрәсәсендә укый.
(В городе учится в медресе «Хусания»)
Мусаның әнисе Рәхимә шигырьләр, җырлар яза..
(Мама Мусы Рахима пишет стихи, песни) .
Балаларын белемле итәргә тели.
(Хочет чтобы дети были образованными)
Шуңа күрә кешеләргә кер юарга да мәҗбүр була.
(Поэтому вынуждена была выполнять черную работу) .
Муса солдаткаларга хатлар язарга булыша.
(Муса женам солдат помогал писать письма).
Үз хатларын шигырь юллары белән матурлый.
(Свои письма украшает стихотворными строками).
Акрынлап үзе дә шигырь эше белән шөгыльләнә башлый.
(Потихоньку и сам занимается творческой деятельностью)
“Бәхет” исемле беренче шигырен 1919 (мең тугыз йөз унтугызынчы) елда яза.
(Первое стихотворение «Счастье» пишет в 1919 году).
Бу шигырь “Кечкенә Җәлил” псевдонимы астында чыга.
(Это стихотворение издается под псевдонимом «Маленький Джалиль»).
Муса Җәлилнең сугыш чоры иҗаты “Моабит дәфтәрләре” белән аерылгысыз.
(Творчество военных лет невозможно представить без «Моабитских тетрадей»).
Бу исемне Җәлил үзе куймаган.
(Это название Джалиль давал не сам).
Моабит төрмәсендә язылуыннан чыгып шигырьләре шул исем белән атала башлый.
(Исходя из того, что стихи были написаны в Моабитской тюрьме и дали такое название)
М. Җәлил 791 (җиде йөз туксан бер) көн тоткынлыкта була.
(Джалиль в тюрьме был 791 день).
Анда ул 1942 (мең тугыз йөз кырык икенче) елда эләгә.
(Туда попадает в 1941 году).
Төрмәдә күп шигырьләр яза. “Җырларым” (Мои песни), “Кошчык” (Птичка),
“Дуска” (Другу), “Бүреләр» (Волки), “Кызыл ромашка” (Красная ромашка)
(В тюрьме пишет много стихов).
Җәлилнең төрмәдәге якын дусты - Абдулла Алиш, ә өйдә аны сагынып көтеп торучы тормыш иптәше Әминә.
(Близкий друг М. Джалиля в тюрьме Абдулла Алиш, а дома его всегда с нетерпением ждала супруга Амина)
Җәлилнең кызы Чулпан
(Дочь Джалиля – Чулпан ).
Аңа атап язылган шигырьләре дә бар. Мәсәлән: “Төрмәдә төш”.
(Есть стихи, посвященные ей, например, «Сон в тюрьме»).
Җәлил 1944 (мең тугыз йөз кырык дүртенче) елның 25 (егерме бишенче) августында хөкем ителә.
(Джалиль был приговорен 25 августа 1944 года).
Шушы көнне гильотинада башын кисәләр.
(В этот день на гильотине отрубают голову).
Харис Якуповның “Хөкем алдыннан” картинасын карап моны күз алдына китереп була.
(Посмотрев картину Харриса Якупова «Перед приговором» можно это представить)
М. Җәлилнең исемен мәңгеләштерү өчен күп нәрсәләр эшләнде.
(Для того, чтобы увековечить имя Джалиля было сделано много)
М. Җәлил музее бар.
(Есть музей М. Джалиля)
Һәйкәл куелды.
(Был поставлен памятник) .
Җәлил исемен урамнар йөртә
(Улицы носят имя М. Джалиля) .
М. Җәлил исемендәге опера-балет театры бар.
(Есть театр оперы-балета имени М. Джалиля) .
Укытучы: Ә хәзер мин сезгә сораулар бирәм. Сезнең игътибар белән тыңлавыгызны тикшереп китәм.
I. М. Җәлилнең тормыш юлы иҗаты буенча белемнәрен тикшерү бәйгесе
М. Җәлилнең әнисе кем исемле? ( Рәхимә)
М. Җәлил ничәнче елда хөкем ителә? (1944 ел, 25.08)
М. Җәлил ничә көн токынлыкта була? (791 көн)
Беренче шигыре ничәнче елда һәм нинди псевдоним астында чыга? (13 яшьтә, Кечкенә Җәлил).
Тоткынлыкка ничәнче елда эләгә? (1942ел)
М. Җәлилнең кызының исеме ничек? (Чулпан)
Рәсем конкурсы.
М. Җәлил шигырьләре буенча конкурс (укучылар үзләре әзерләп килгән шигырьләрне сөйләп китәләр)
“Ромашка” уены Бирем: Ромашканың таҗ яфракларына 6 сорау язылган:
а) М. Җәлил ничәнче елда һәм кайда туган?
(1906 елда 15 февральдә, Оренбург өлкәсе Мостафа авылында)
б) М. Җәлил исемен мәңгеләштерү өчен нәрсәләр эшләнде?
( М. Җәлил музее бар, һәйкәл куелды, М. Җәлил исемен музейлар йөртә, опера-балет театры)
в) Әтисенең исеме ничек? (Мостафа)
г) “Хөкем алдында” картинасы кем тарафыннан язылган? (Харис Якупов)
д) М. Җәлил ничәнче елда һәм ничек үлә? (1944 ел 25.08 гильотинада башын кисәләр)
е) Төрмәдәге якын дусты, кем ул? (Абдулла Алиш)
5. Кроссворд чишү.
МОСТАФА
ОРЕНБУРГ
АВГУСТ
АЛИШ
ҖЫРЛАРЫМ
ӘМИНӘ
ФЕВРАЛЬ
МОАБИТ
ЧУЛПАН
М. Җәлил туган авыл. (Мостафа)
М. Җәлил туган өлкә. (Оренбург)
М. Җәлил кайсы айда хөкем ителә. (август)
М. Җәлилнең якын дусты, көрәштәше.(Алиш)
Бу юллар нинди шигырьдән? “Сез үлсәгез мин дә онытылырмын, Яшәсәгез мин дә яшәрмен”. (Җырларым)
М. Җәлилнең тормыш иптәше. (Әминә)
М. Җәлил туган ай? (февраль)
Үзенең үлемсез шигырьләрен ул кайсы төрмәдә иҗат итә.(Моабит)
М. Җәлилнең кызының исеме. (Чулпан) Йомгаклау.
